کتاب چهلم

توضیحات

کتاب چهلم

اربعین حسینی، این رستاخیز عظیم انسانی، چندسالی است که در جهان بیش از هر زمان دیگری مورد توجه است. پس از زدوده شدن سایه حاکم ستم‌پیشه، شیعیان فرصت را بار دیگر برای برپایی مفصل آیین شکوهمند پیاده‌روی اربعین مغتنم شمردند و طولی نکشید که اجتماع میلیونی انسانی تشکیل شد. اکنون سال‌ها است پیر و جوان، زن و مرد، شیعه و غیرشیعه و حتی غیرمسلمان، عراقی و غیرعراقی، قطره‌های دریای پیادگان اربعین را تشکیل می‌دهند تا در شب و روز اربعین، ۲۰ میلیون نفر زائر شهری شوند که در روزهای دیگر تنها ۵۰۰ هزار نفر جمعیت دارد؛ و این بزرگ‌ترین اجتماع انسانی است که جهان به چشم خود دیده است.

رسانه‌ها و فعالان حوزه دین و فرهنگ به تفصیل به این آیین بی‌مثال می‌پردازند و حتی چشم بیگانگان اکنون با تحیر به پیاده‌روی اربعین است. جامعه‌شناسان و تحلیلگران پیرامون آن به پژوهش مشغولند و عکاسان و گزارشگران به ثبت وقایع می‌پردازند. در این میان، شیعا نیز به سهم خود، در اندیشه برداشتن گامی در کنار سیل پیادگان بود.

هرچند پروژه کتاب اربعین که با عنوان «چهلم» به چاپ رسید، به‌طور رسمی از سال ۱۳۹۰ آغاز شد، اما با انسجام پروژه عکس‌هایی از هنرمندان عکاس شیعا مربوط به دو سال قبل از آن هم در اختیار این پروژه قرار گرفت تا با خاتمه یافتن فاز اول پروژه در سال ۱۳۹۵، محصول کار گنجینه‌ای از ۷ سال تلاش تعدادی از بهترین عکاسان ایران در زمینه پیاده‌روی عظیم اربعین باشد. ۲۰۰ عکس نهایی چاپ شده در کتاب، منتخب حدود ۴۰۰٫۰۰۰ عکس هستند که ۱۴ نفر از خبرگان فن عکس در این سال‌ها اندوخته‌اند.

در نشیب و فرازهای پروژه اربعین، یکی از دشوارترین‌ها، «انتخاب» بود. وقتی از هر ۲۰۰۰ عکس، جا برای یکی در کتاب باشد و وقتی عکس‌ها محصول ذوق و فن ۱۴ خبره عکاسی، چون مسعود زنده‌روح کرمانی، جاسم غضبان‌پور، سعید محمودی ازناوه، مهدی تیرانی، علی بیات، مجید نورمحمدی، علی دهقان و از این دست اساتید باشد، وقتی از یک موضوع واحد بیش از ۱۰۰ عکس با استاندارد بالا و کیفیت متعالی وجود داشته باشد، آنگاه بعید نخواهد بود که تنها کار انتخاب و ویرایش و چینش تصاویر، به خاطر ۲۲ بار بازبینی و تصحیح، ماه‌ها به طول بینجامد.

در انبوه عاشقانه‌های رسانه‌ای و فرهنگی که برای آیین اربعین اتفاق افتاده، هدف شیعا تدوین کتابی بود که با پرسه در آن، تمام آنچه در مسیر پیادگان اربعین حسینی رخ می‌دهد، از ابتدای تمام مسیرها تا انتهای تمام آنها که همانا بین‌الحرمین کربلاست، به تصویر کشیده شود. چناچه اگر کسی توفیق زیارت در اربعین را نداشته، با تورق کتاب چهلم، خود را در آن حال و هوا ببیند و گویی زیارتی مصور داشته باشد. به توفیق رسیدن در این رسالت، مستلزم آن بود که عکاسان، گاهی از ۴۰ روز پیش از اربعین در عراق و شهرهای مبدا مستقر باشند، چراکه پیاده‌روی اربعین در بعضی شهرها و قبایل دورتر عراق از روز عاشورا آغاز می‌شود.

از سوی دیگر، حضور در کشوری که تازه از زیر سایه جنگ رهایی یافته و هنوز انسجام ساختاری و اداری خود را پیدا نکرده، مشکلات خاص خود را به همراه داشت. از آن جمله، دستگیری عکاس شیعا به دلیل نبودن قوانین مشخص و مراکز مدون جهت اخذ مجوزهای لازم بود. این مسیر، اتفاقات ماجراجویانه‌تری چون سرقت ابزار عکاسان و حتی شکست کمر یکی از عکاس‌ها را نیز به دنبال داشت.

با همه این احوال گنجینه ارزشمند هنرمندان شیعا، جمع‌آوری و انتخاب شد. عکس‌ها در هفت سرفصل مجزا، دسته‌بندی شدند. یکی از موضوعات «اطعام رایگان» میلیون‌ها زائر در طول ده‌ها روز است که بی‌اغراق شامل صدها میلیون وعده غذایی می‌شود. «حضور قومیت‌ها و ملیت‌ها»ی مختلف شامل شیعیان و غیرشیعیان و حتی غیرمسلمانان از عراق و کشورهایی از ۵ قاره جهان، موضوع پراهمیت دیگری بود که در کتاب چهلم به آن پرداخته شده است. از این جهت، پیاده‌روی اربعین بزرگترین اجتماع انسانی از نظر تعدد قوم و مذهب در جهان نیز به حساب می‌آید. در فصلی دیگر به حضور طبقات سنی مختلف، از نوزادان شیرخواره تا کهنسالان و معلولان کم‌توان که حتی به تنهایی قادر به راه رفتن نیستند پرداخته شد؛ کسانی که شاید برای سفرهایی بسیار امن‌تر و بسیار آسوده‌تر از این، هرگز راهی نمی‌شوند. حس «نوع‌دوستی و مهربانی» پذیرایی‌کنندگان، که سوای از اطعام، شامل خدمات دیگری چون بهداشت و درمان، رفع خستگی، استراحت شبانه و غیره می‌شود، زاویه نگاه دیگر هنرمندان شیعا به پیاده‌روی اربعین است. در ورای همه، آنچه محتوای تمام این قیامت زمینی است، یعنی عزای حسینی، از فصول مهم کتاب چهلم است.

پس از اینها، حتی در خصوص صفحه‌بندی، طراحی صفحات و جلد، نگارش مقدمه و شرح تصاویر و چاپ و تمام جزئیات دیگر، تلاش شد تا از برترین هنرمندان و بهترین سخت‌افزار بهره گرفته شود تا حاصل کار، به قدر توان درخور این عاشقانه بی‌مثال باشد. به گواه بازخوردهایی که به شیعا رسیده، کسانی که موفق به زیارت اربعین نشده‌اند، با پرسه در صفحات چهلم، جرعه‌ای از حال و هوای پیادگان اربعین را چشیده‌اند و آنان که توفیق داشته‌اند، از اینکه یادگارهای تصویری و یادآوری‌های با ذوق و هنری از آن سفر داشته باشند، خوش«حال» و راضی‌اند.

اطلاعات بیشتر از مراسم رونمایی کتاب چهلم