رسالت شیعا
نهضت فـرهنگی شیـعه که در گـــذر قرن‌ها به زندگی مردمان شکل داده و با هنر چندهزار ســاله ایرانی آمیخته، ابعـــاد و ظرایفی خارج از حد شمارش دارد که بسیاری از آنها یا دور از دسترسنـد یا در تندباد تکثــر، به سوی عزلـــت و فراموشی رانده شده‌اند. شیعا، رسـالت خود را بر مبنای شناسایی، ثبت، احیا و معرفی آثار، نمادها، آیین‌ها و میراث ملموس فرهــنگی و هــنری شیعه تعریف کرده است. باشد که قدمــی در جهت حفظ و تحکیم مرزهای هویتی تشیع برداریم.
شیعا دقیقا چه کار می کند؟
شناسایی
شناسایی، شالوده شیعا است. ثبت، احیا، معرفی و ترویج، همه پس از آن در شیعا اتفاق می‌افتد که پژوهشگران و هنرمندان آیینی با مطالعات و بررسی‌های کتابخانه‌ای، آکادمیک و و به ویژه پژوهش میدانی، شناخت یا کشف تازه‌ای از نمادها، آیین‌ها و یا آثار میراثی و هنری شیعی در داخل و یا خارج ایران به‌دست می‌آورند و یا زاویه نگاه نویی به آنچه تا کنون وجود داشته می‌یابند.
ثبت
پس از آنکه سوژه‌ای در حیطه رسالت شیعا شناسایی شد، با تمرکز بیشتر بر پژوهش میدانی و همگام با آن پژوهش کتابخانه‌ای و علمی، ثبت و آرشیوسازی اطلاعات مرتبط با آن موضوع انجام می‌گردد. ثبت تاریخ شفاهی و فولکلور، عکاسی، مستندسازی، ارائه مقالات، چاپ کتاب و معرفی به سازمان‌های ذیربط برای ثبت رسمی ملی و حتی جهانی، از این منظر در حیطه وظایف شیعا تعریف شده است.
معرفی
در مرحله معرفی، قالب ارائه بسیار متنوع است. شناساندن و درمعرض‌دید قراردادن میراث عظیم فرهنگی و هنری شیعی در داخل و خارج از کشور و نیز کاربردی‌سازی و بازگرداندن آن به جریان زندگی مردم، دو هدف اصلی شیعا دراین مرحله است. برگزاری نمایشگاه‌ها و همایش‌ها، چاپ کتاب، بازسازی آثار و نمادها و برنامه‌های اجتماعی دیگر، در راستای این هدف شیعا تعریف و انجام می‌شود.
همکاران شیعا
شیعا داستانی دارد …
سال ۱۳۸۸، آغاز داستان شیعا بود. گروه کوچک چندنفره شیعا با دغدغه‌ای مشترک، یعنی شناسایی، ثبت و معرفی میراث هنری شیعی کنار هم جمع شدند. عَلَم دسته‌های عزاداری سیدالشهدا (ع)، تاریخچه آن، هنرهایی که در علم به کار رفته، شکل‌های مختلف علم در ایران و دیگر مناطق شیعه‌نشین جهان و سیری که عَلَم تا امروز گذرانده، اولین مبنای پژوهش در شیعا بود. به این ترتیب، پژوهش میدانی و کتابخانه‌ای، با اضافه شدن افراد متخصص در حوزه تاریخ، عکس و پژوهش میدانی همزمان با هم انجام شد. گروه پژوهشی همراه با عکاس و فیلمبردار به شهرهای مختلفی که از قبل شناسایی شده بودند اعزام شدند و سرانجام یک سال کار پژوهشی در این زمینه، به تجمیع اطلاعات پراکنده در زمینه این نماد شیعی، شناسایی و ثبت انواع علم و مراسم وابسته به آن در شهرهای مختلف، شناسایی استاتید هنرمند ناشناخته علم‌ساز، تهیه چندین گزارش مستند و مقاله و در نهایت انتشار کتاب عین لام میم و برگزاری سوگواره عین لام میم در سال ۱۳۹۱ در فرهنگسرای نیاوران در تهران ختم شد.
تجربه شیرین و موفق پژوهش علم، روزنه‌های تازه‌ای را گشود. انبوهی از آثار و نمادها و آیین‌های مرتبط با فرهنگ و هنر شیعی در سراسر ایران و جهان تشیع وجود دارند که ناشناخته، کمتر شناخته‌شده یا در شرف بی‌مهری و فراموشی قرار گرفته‌اند. درحالی‌که هریک از ورای تاریخی کهن گذشته‌اند و میراث گرانبهای محبین اهل بیت در ادوار گذشته هستند. آیین‌های مذهبی (به‌خصوص در زمینه عزاداری) در شهرها و روستاهای مختلف وجود دارند که بسیاری از آنها آشنا و بسیاری کمتر شناخته شده‌اند. در آثار و ابینه و اماکن مقدسه هنرهای ایرانی-شیعی موج می‌زند. نمادهای مختلف مرتبط با مفاهیم و محتوای تشیع نه‌تنها در جغرافیای شیعه، بلکه در سراسر جهان، در موزه‌های مشهور و نزد مجموعه‌داران حرفه‌ای در دنیا قرار دارند که هر کدام گنجینه‌ای ارزشمند از نظر میراث فرهنگی، هنری و تاریخی هستند.
بر این مبنا، شیعا پروژه‌های متعددی را تعریف کرده و به موازات هم پیش برد. یکی از مهمترین آنها پروژه راهپیمایی اربعین به سمت کربلا است. برای این کار بیش از ۱۰ عکاس حرفه‌ای در چند سال مختلف برای عکاسی از مراسم راهپیمایی اربعین، به یاری شیعا آمدند. اگرچه اکنون اربعین، نه تنها در میان شیعیان، بلکه در سراسر جهان مورد توجه است و از ابعاد مختلف اجتماعی، تاریخی و فرهنگی، صاحب‌نظران از ادیان و سرزمین‌های مختلف به این موضوع توجه دارند و هرچند در این موضوع، کتاب‌ها و فیلم‌ها و مقاله‌ها هرگز کفاف بازتاب آن را نخواهند داد، اما شیعا بر خود دید تا برای اربعین، به سهم خود قدمی بردارد.
نتیجه پروژه بزرگ اربعین شیعا، اندوخته‌ای بسیار گرانبها از هزاران عکس با استانداردهای هنری و حرفه‌ای بالا است. دو کتاب چهلم و چهل‌ترین تا کنون در این زمینه از شیعا به چاپ رسیده و سوگواره عکس اربعین (چهل‌ترین) در موزه امام علی (ع) و نیز مراسم رونمایی از کتاب ارزشمند چهلم در محرم سال ۹۶ که با حضور بزرگان فرهنگ و هنر ایران برگزار شد، تا کنون میوه‌های آن بوده‌اند و با این همه، رسالت شیعا برای اربعین، هنوز ادامه دارد.
همگام با پروژه بزرگ اربعین، کار شیعا برای شناسایی میراث فرهنگی و هنری شیعه ادامه دارد. شناسایی آیین‌های شیعی، شناسایی آثار هنری مانند خطاطی، نقاشی، نگارگری، آثار هنری موجود در ابنیه و اماکن مقدس و حتی آثار موجود در موزه‌ها و کلکسیون‌های سراسر جهان و نیز شناسایی آثار نمادین میراثی شیعی انجام شده و هنوز ادامه دارد. در این میان، یاران شیعا تنها به آثار و ابنیه مشهور قناعت نکرده و در شهرها و روستاها و حتی بعضا کوره‌راه‌ها به دنبال اثری یا نشانی از میراث شیعی گشته‌اند.
در مواردی که پژوهش کتابخانه‌ای و میدانی برای شناسایی به حد مطلوبی رسیده، کار ثبت و معرفی آنها نیز در دستور کار قرار گرفته است. تهیه مستندهای تصویری، گزارش‌های تصویری و نوشتاری و بررسی علمی آثار از جهت تاریخی و فرهنگی تا حدی انجام شده و هنوز ادامه دارد.
در همین اثنا و با توجه به بخش مهمی از رسالت شیعا که همانا احیا، معرفی و ترویج فرهنگ و هنر شیعی است، ایده نمونه‌سازی از این آثار در شیعا شکل گرفت. نمونه‌هایی از آثار که دارای درون‌مایه غنی هنری و محتوای ارزشمند مذهبی بوده و هر یک با یادآوری اصل اثر، نشانی از میراث شیعه در خود داشته باشند، می‌توانند در قالب هدایای نفیس و یادگارهای فاخر، به میان مردم هنردوست بیایند.
به همین منظور، تاکنون آثار متعددی تولید شده است. در رشته تابلوهای نفیس، آثاری برگرفته از آیات، روایات و اسامی متبرکه که اثر دست خوشنویسان و هنرمندان مختلف بوده و در اماکن مقدس و یا موزه‌ها وجود دارند در قالب قاب نفیس و از جنس طلای ۲۴ عیار ساخته شده‌اند و آثار متعدد دیگری در دست بررسی و تولید هستند.
تعدادی از نقاشی‌های موجود در کتب چاپ سنگی مقتل، بر روی سطح چوب‌پنبه بازآفرینی و تولید شده‌اند. با الهام از علم چوبی منطقه خراسان، علم‌های چوبی کوچک بصورت نمادین ساخته شده‌اند. در رشته کاشی، طرح‌ها و خوشنویسی‌های متعدد با تکنیک‌های مختلف هنر کاشی طراحی و تولید شدند. همچنین پرچم‌های عزاداری خاتم‌کاری که در گذشته کاربرد بسیاری داشته و امروز در شرف فراموشی هستند، الهام‌بخش تولید پرچم‌های عزاداری توسط هنرمندان شیعا شدند.
بررسی، شناسایی و پژوهش بر روی میراث فرهنگی و هنری شیعه، برای احیا، ثبت و ترویج آنها هنوز توسط پژوهشگران و هنرمندان شیعا ادامه دارد. این رسالتی است که شیعا برخود دیده تا به شرط توفیق، در احتزاز شکوهمندانه‌تر پرچم فرهنگ و هنر شیعه سهمی داشته باشد.
شیعا داستانی دارد …
سال ۱۳۸۸، آغاز داستان شیعا بود. گروه کوچک چندنفره شیعا با دغدغه‌ای مشترک، یعنی شناسایی، ثبت و معرفی میراث هنری شیعی کنار هم جمع شدند. عَلَم دسته‌های عزاداری سیدالشهدا (ع)، تاریخچه آن، هنرهایی که در علم به کار رفته، شکل‌های مختلف علم در ایران و دیگر مناطق شیعه‌نشین جهان و سیری که عَلَم تا امروز گذرانده، اولین مبنای پژوهش در شیعا بود. به این ترتیب، پژوهش میدانی و کتابخانه‌ای، با اضافه شدن افراد متخصص در حوزه تاریخ، عکس و پژوهش میدانی همزمان با هم انجام شد. گروه پژوهشی همراه با عکاس و فیلمبردار به شهرهای مختلفی که از قبل شناسایی شده بودند اعزام شدند و سرانجام یک سال کار پژوهشی در این زمینه، به تجمیع اطلاعات پراکنده در زمینه این نماد شیعی، شناسایی و ثبت انواع علم و مراسم وابسته به آن در شهرهای مختلف، شناسایی استاتید هنرمند ناشناخته علم‌ساز، تهیه چندین گزارش مستند و مقاله و در نهایت انتشار کتاب عین لام میم و برگزاری سوگواره عین لام میم در سال ۱۳۹۱ در فرهنگسرای نیاوران در تهران ختم شد.
تجربه شیرین و موفق پژوهش علم، روزنه‌های تازه‌ای را گشود. انبوهی از آثار و نمادها و آیین‌های مرتبط با فرهنگ و هنر شیعی در سراسر ایران و جهان تشیع وجود دارند که ناشناخته، کمتر شناخته‌شده یا در شرف بی‌مهری و فراموشی قرار گرفته‌اند. درحالی‌که هریک از ورای تاریخی کهن گذشته‌اند و میراث گرانبهای محبین اهل بیت در ادوار گذشته هستند. آیین‌های مذهبی (به‌خصوص در زمینه عزاداری) در شهرها و روستاهای مختلف وجود دارند که بسیاری از آنها آشنا و بسیاری کمتر شناخته شده‌اند. در آثار و ابینه و اماکن مقدسه هنرهای ایرانی-شیعی موج می‌زند. نمادهای مختلف مرتبط با مفاهیم و محتوای تشیع نه‌تنها در جغرافیای شیعه، بلکه در سراسر جهان، در موزه‌های مشهور و نزد مجموعه‌داران حرفه‌ای در دنیا قرار دارند که هر کدام گنجینه‌ای ارزشمند از نظر میراث فرهنگی، هنری و تاریخی هستند.
بر این مبنا، شیعا پروژه‌های متعددی را تعریف کرده و به موازات هم پیش برد. یکی از مهمترین آنها پروژه راهپیمایی اربعین به سمت کربلا است. برای این کار بیش از ۱۰ عکاس حرفه‌ای در چند سال مختلف برای عکاسی از مراسم راهپیمایی اربعین، به یاری شیعا آمدند. اگرچه اکنون اربعین، نه تنها در میان شیعیان، بلکه در سراسر جهان مورد توجه است و از ابعاد مختلف اجتماعی، تاریخی و فرهنگی، صاحب‌نظران از ادیان و سرزمین‌های مختلف به این موضوع توجه دارند و هرچند در این موضوع، کتاب‌ها و فیلم‌ها و مقاله‌ها هرگز کفاف بازتاب آن را نخواهند داد، اما شیعا بر خود دید تا برای اربعین، به سهم خود قدمی بردارد.
نتیجه پروژه بزرگ اربعین شیعا، اندوخته‌ای بسیار گرانبها از هزاران عکس با استانداردهای هنری و حرفه‌ای بالا است. دو کتاب چهلم و چهل‌ترین تا کنون در این زمینه از شیعا به چاپ رسیده و سوگواره عکس اربعین (چهل‌ترین) در موزه امام علی (ع) و نیز مراسم رونمایی از کتاب ارزشمند چهلم در محرم سال ۹۶ که با حضور بزرگان فرهنگ و هنر ایران برگزار شد، تا کنون میوه‌های آن بوده‌اند و با این همه، رسالت شیعا برای اربعین، هنوز ادامه دارد.
همگام با پروژه بزرگ اربعین، کار شیعا برای شناسایی میراث فرهنگی و هنری شیعه ادامه دارد. شناسایی آیین‌های شیعی، شناسایی آثار هنری مانند خطاطی، نقاشی، نگارگری، آثار هنری موجود در ابنیه و اماکن مقدس و حتی آثار موجود در موزه‌ها و کلکسیون‌های سراسر جهان و نیز شناسایی آثار نمادین میراثی شیعی انجام شده و هنوز ادامه دارد. در این میان، یاران شیعا تنها به آثار و ابنیه مشهور قناعت نکرده و در شهرها و روستاها و حتی بعضا کوره‌راه‌ها به دنبال اثری یا نشانی از میراث شیعی گشته‌اند.
در مواردی که پژوهش کتابخانه‌ای و میدانی برای شناسایی به حد مطلوبی رسیده، کار ثبت و معرفی آنها نیز در دستور کار قرار گرفته است. تهیه مستندهای تصویری، گزارش‌های تصویری و نوشتاری و بررسی علمی آثار از جهت تاریخی و فرهنگی تا حدی انجام شده و هنوز ادامه دارد.
در همین اثنا و با توجه به بخش مهمی از رسالت شیعا که همانا احیا، معرفی و ترویج فرهنگ و هنر شیعی است، ایده نمونه‌سازی از این آثار در شیعا شکل گرفت. نمونه‌هایی از آثار که دارای درون‌مایه غنی هنری و محتوای ارزشمند مذهبی بوده و هر یک با یادآوری اصل اثر، نشانی از میراث شیعه در خود داشته باشند، می‌توانند در قالب هدایای نفیس و یادگارهای فاخر، به میان مردم هنردوست بیایند.
به همین منظور، تاکنون آثار متعددی تولید شده است. در رشته تابلوهای نفیس، آثاری برگرفته از آیات، روایات و اسامی متبرکه که اثر دست خوشنویسان و هنرمندان مختلف بوده و در اماکن مقدس و یا موزه‌ها وجود دارند در قالب قاب نفیس و از جنس طلای ۲۴ عیار ساخته شده‌اند و آثار متعدد دیگری در دست بررسی و تولید هستند.
تعدادی از نقاشی‌های موجود در کتب چاپ سنگی مقتل، بر روی سطح چوب‌پنبه بازآفرینی و تولید شده‌اند. با الهام از علم چوبی منطقه خراسان، علم‌های چوبی کوچک بصورت نمادین ساخته شده‌اند. در رشته کاشی، طرح‌ها و خوشنویسی‌های متعدد با تکنیک‌های مختلف هنر کاشی طراحی و تولید شدند. همچنین پرچم‌های عزاداری خاتم‌کاری که در گذشته کاربرد بسیاری داشته و امروز در شرف فراموشی هستند، الهام‌بخش تولید پرچم‌های عزاداری توسط هنرمندان شیعا شدند.
بررسی، شناسایی و پژوهش بر روی میراث فرهنگی و هنری شیعه، برای احیا، ثبت و ترویج آنها هنوز توسط پژوهشگران و هنرمندان شیعا ادامه دارد. این رسالتی است که شیعا برخود دیده تا به شرط توفیق، در احتزاز شکوهمندانه‌تر پرچم فرهنگ و هنر شیعه سهمی داشته باشد.
